کولایی: بازرگان متعلق به نوگرایی دینی بود

تهران-ایرنا- استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران می گوید: مهندس بازرگان متعلق به جریان نوگرایی دینی بود، جریانی معتدل که به دنبال پاسخ هایی برای زدودن عقب ماندگی از درون آموزه های دینی تاکید داشت.

به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، الهه کولایی بیست و چهارمین سالگرد درگذشت مهدی بازرگان با موضوع گفتمان بازرگان و چهل سالگی انقلاب با بیان اینکه بازرگان به نسل نوگرایان و نواندیشان دینی تعلق داشت، گفت: نوگرایی دینی در مقابل جریان مدرنیته و نوشدگی، تلاشی گسترده در همه کشورهای اسلامی است که بر مبنای پاسخ گویی برای علل عقب ماندگی خود و پیشرفت کشورهای غربی شکل گرفت.
وی با اشاره به ضرورت تبارشناسی دینی در چهارمین دهه انقلاب اسلامی افزود: در جریان انقلاب اسلامی مدلی از توسعه و مردم سالاری به نام دین در ایران شکل گرفت و افرادی مانند مهندس بازرگان برای رسیدن به چنین تجربه ای بسیار تلاش کردند.
کولایی با بیان اینکه بازرگان به جریان نوگرایی دینی تعلق داشت به دنبال پاسخگویی توسعه و پیشرفت از میان آموزه های دینی بود، تصریح کرد: این جریان در کشورهای اسلامی بسیار قدرتمند بود و در نیمه قرن نوزدهم و از سوی کسانی مطرح شد که با جهان غرب مواجه شده و به دنبال پاسخگویی به علل عقب ماندگی جوامع خود و علل پیشرفت جهان غرب از دین بودند. برخی ازاین نوگرایان در کشور خود نیزاز سوی سنت گرایان مرتد شناخته و به دیگر سرزمین های اسلامی مهاجرت کردند.
این استاد دانشگاه تعارف و خوانش ها از نوگرایی دینی را در کشورهای اسلامی متفاوت دانست و ادامه داد: ایران نخستین کشور آسیایی و اسلامی بود که در مقابل استبداد غربی انقلاب کرد و حاصل آن قانون مشروطه است، اما قانون مشروطه قدرت را مشروعه نکرد.
وی با اشاره به نوگرایی در دوره پهلوی اول و دوم گفت: نوسازی در این دوره نوسازی است که وجه سیاسی آن کنار گذاشته می شود و به رغم فشارهایی که از خارج وارد می شود اما گشایش در فضای سیاسی اتفاق نمی افتد، این نوسازی بعدها با تحولات سریع و بنیاد برانداز خود را نشان می دهد، تحولاتی که به دلیل نبود زیرساخت ها و نگاه های همه جانبه شکل می گیرد.
وی با تاکید بر اینکه نوگرایی دینی را باید در متن آن بررسی کرد، ادامه داد: نوگرایان دینی با وجود تحولات و پیشرفت های جامعه بشری دین را ناکارآمد نمی دانند بلکه تلاش می کنند با خوانش های نو از دین، پاسخ های مناسب را برای زدودن همه آثارعقب ماندگی پیدا و به جامعه ارائه کنند.
کولایی افزود: در جریان نوگرایی دینی شاهد هستیم که این جریان اعم از سوسیالیست های خداپرست تا نهضت آزادی می کوشند پاسخ های خود برای رفع عقب ماندگی را از درون آموزه ها و هویت دینی و بومی ایرانی جستجو و استخراج کنند، این جریان بر جدایی ناپذیری دو مولفه هویتی اسلامی-ایرانی تاکید داشت.
استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران گفت: تاکید نوگرایان دینی بر هویت ایرانی- اسلامی در حالی است که عنصر دین در برنامه ریزی ها انکار شد: آثار این انکار را در انقلاب اسلامی شاهد هستیم.
نماینده دوره ششم مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه انقلاب اسلامی پاسخ به سیاست نوگرایی غرب گرا است که مولفه های هویتی ایرانی- اسلامی را انکار می کرد، ادامه داد: پس از این دوره انکار هویت ایرانی را شاهد هستیم و عامل اسلامی برجسته می شود و جامعه ایرانی حرکت پاندول وار را تجربه می کند.
وی ادامه داد: در متن این تحولات فشار جامعه بین المللی را بر جامعه ایرانی شاهد هستیم، از یک سو اندیشه هایی که بعد از انقلاب اکتبر کشور را هدف قرار می دهد همچون مدل نوسازی کمونیستی و از سوی دیگر لیبرالیسم غربی و خاستگاه هایی که در اقتصاد، سیاست و فرهنگ مبنایی برای یک نوعی از نوسازی قرار می گیرد.
کولایی با بیان اینکه نوگرایان دینی قبل از انقلاب اسلامی تلاش مستمری برای ایجاد ارتباط با کانون های سنتی و اسلامی- ایرانی داشتند، افزود: این جریان تلاش می کرد که این حوزه ها را از انزوای تاریخی خارج کرده ، آنها را در جریان تحولات جهان قرار دهد و پاسخ نیاز جامعه را نه با نفی دین که از درون آموزه های دینی بیابد.
وی گفت: در قرن بیستم دو جریان کاملا متعارض را شاهد هستیم جریانی که به نوعی کپی برداری از غرب و غربی شدن را مطرح می کند و جریان دیگر نفی هرآنچه ازغرب می آید در حالی که نوگرایی دینی حد معتدل میان این دو جریان است.
وی با اشاره به شکل گیری انقلاب اسلامی و رهبری مرجعیت دینی آن گفت: انقلابی که بر پایه دین شکل می گیرد ، رهبری آن را یک مرجع دینی بر عهده می گیرد، رهبری که معتقد بود عنصر زمان و مکان در فتاوی فقهای شیعه در نظر گرفته شود. موضوعی است که پیش از این امام موسی صدر نیز برآن تاکید داشت و بر مبنای آن پیوندی میان کانون های مدرن و دینی شکل گرفته و حوزه ها به مسائل و جریان های روز وارد می شوند.
وی افزود: امام خمینی موضوع پیوند حوزه و دانشگاه را مطرح کرد در حالی که بعد از چهل سال به جای تعامل این دو دانشگاه ها تحت مدیریت حوزه ها قرار گرفت . البته این تجربه ها باید شکل می گرفت، این طرز تلقی ها، اندیشه ها باید در کشور عملی می شد.
وی با یادآوری تاکید مهندس بازرگان بر عقلانیت گفت: برخلاف روند انقلابی که در کشور جریان داشت وی برعقلانیت و ضرورت توجه به محدودیت ها و تنگناها و فرصت ها تاکید داشت، چه در دوران نخست وزیری و چه پس از استعفا به دلیل ایمان راسخ و باورهای دینی و عمیق شجاعانه در برابر رفتارهای عقلانی تاکید کرد.
وی با بیان اینکه به عنوان جامعه ای در حال گذار نمی توانیم خود را از جوامع دیگر جدا کنیم، افزود: در دوم خرداد سال 76 جریان نوگرایی دینی وارد فاز جدیدی می شود و عصر انقلابی به دوره اصلاحی وارد می شود.
کولایی ادامه داد: در این دوره تحولات سریع اتفاق می افتد، امروز تحولاتی که در جامعه جهانی اتفاق می افتد فرصت درنگ و تانی و آموختن گام به گام را نمی دهد از این رو باید به بازخوانی روی آوریم و ازتجربه همه سال های گذشته را بدون انکار بهره بگیریم.
وی با یادآوری اینکه مهندس بازرگان بر آموختنی بودن دموکراسی تاکید داشت، گفت: ملتی که قرن ها رعیت بوده به راحتی صاحب حق نمی شود. ما قانون مشروطه را تصویب کردیم و پس ازآن با دیکتاتوری رضاخان روبرو بودیم. این قانون نیست که ساختار قدرت شکل می دهد بلکه ساختار قدرت فراتر از قانون شکل می گیرد. قانون در طول زمان ظرفیت های متفاوت ایجاد می کند.
این صاحب نظر سیاسی گفت: تحولات به حرکت در مسیر عقلانیت نیازمند است.
به گزارش ایرنا، بیست و چهارمین سالگرد درگذشت مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت و دبیرکل پیشین نهضت آزادی عصر پنجشنبه با حضور برخی شخصیت های سیاسی در کانون توحید تهران برگزار شد.
بازرگان از اعضای پیشین جبهه ملی، معاون وزیر فرهنگ کابینه مصدق و ﺭﺋﯿﺲ هیات ﺧﻠﻊ ﯾﺪ ﺍﺯ ﺷﺮﮐﺖ ﻧﻔﺖ ﺍﻧﮕﻠﯿﺲ بود. وی در سال 1340 با تایید مصدق، به ﻫﻤﺮﺍه ﯾﺪﺍﻟﻠﻪ ﺳﺤﺎﺑﯽ ﻭ سید ﻣﺤﻤﻮﺩ ﻃﺎﻟﻘﺎﻧﯽ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺯﺍﺩﯼ را تاسیس کرد.
بازرگان پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان اولین نخست وزیر جمهوری اسلامی انتخاب شد که عمر دولتش با تسخیر لانه جاسوسی توسط دانشجویان خط امام در سال 1358 به پایان رسید. سرانجام وی در سی دی ماه سال 1373 در 87 سالگی در زوریخ درگذشت.
**3050**9121

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه سیاسی

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!